بیماری گال(Scabies) ، یک بیماری زئونوز (مشترک بین انسان و حیوان) پوستی است که عامل آن مایت ها (Mites) از خانواده سارکوپتیده هستند و این مایت بدن ما را خانه ی خود میداند و با نقب زدن در زیر پوست و تغذیه از مواد لنفی زیر پوست در انسان یا حیوان باعث خارش پوست و راش، ایجاد ناراحتی و بی قراری، زخم وضایعات پوستی می شود. و حتی از طریق حیوانات خانگی و دام نیز میتواند به انسان منتقل شود. در ادامه بر بررسی دقیق این بیماری و عامل این بیماری می پردازیم.
طبقه بندی تاکسونومیک
مایت یک بندپای بسیار ریز است (میکروسکوپی) دارای 8 پا. در بسیاری از منابع متاسفانه عامل بیماری گال را کرم، یا حشره و... نامیدن که کاملا غلط است.
مایت ها جز فرمانرو جانواران راسته بندپایان شاخه آکارینا یا آکاری زیر شاخه کلیسراتا کلاس آراکانیدا (هشت پایان) و خانواده سارکوپتیده Sarcoptidae طبقه بندی می شوند. همانطور که ذکر شد فقط در راسته با حشرات مشترک هستند و از قسمت راسته از حشرات جدا می شوند.
بیولوژی مایت سارکوپتیده
مایت های عامل بیماری گال، واریته های مختلفی دارند.
• Sarcoptes scabiei var. Hominis
• S. s. var. bovis
• S. s. var. canis
• S. s. var. caprae
• S. s. var. equi
• S. s. var. ovis
• S. s. var. suis
سگ مبتلا به گال
همانطور که ملاحظه می کنید این مایت میزبانان مختلفی دارد. مثلا S. s. var. canis در سگ باعث ایجاد کراس و دلمه در پوست میشود و میتواند از سگ به انسان انتقال یابد. و همینطور Notoedres cati در گربه معمولا قسمت های پنجه و گوش کراس ایجاد میکند. و همینطور در پرندگان، خرگوش، حیوانات اهلی و وحشی میتواند ایجاد کراس و مشکلات پوستی نماید.
از آن جهت این مایت اجباری نامیده می شود که این عامل در خارج از بدن میزبان نمیتواند زنده بماند و از بین می رود. جز بیماری هایی است که در جاهایی که به صورت دسته جمعی زندگی میکنند (زندان ها و آسایشگاه سالمندان) وجود دارد.
چگونه انتقال می باید؟
یک بیماری عموی واگیر در سراسر جهان است، تمام گروه های سنی، نژاد ها با شرایط اقتصادی اجتماعی مختلف، ممکن است درگیر این بیماری شوند و همه افراد حتی کسانی که بهداشت را رعایت میکنند میتواند دیده شود.
عامل بیماری از فرد آلوده (انسان یا حیوان) از طریق تماس طولانی (حداقل 10 دقیقه یا بیشتر) و یا فشردن دست در دست دادن ها میتواند از فرد آلوده به فرد سالم انتقال یابد. 2-3 هفته بعد از آلودگی خارش شروع میشود
معمولا در نواحی که ازدحام جمعیت است بیشتر دیده میشود. متاسفانه تشخیص دیر هنگام و درمان با تاخیر صورت میگیرد. نسبت شیوع در کودکان بالاست و جز بیماری های منتقله از طریق روابط جنسی نیز شناخته میشود.
علائم و نشانه های بیماری گال
همانطور که گفته شد عامل این بیماری میزبان را خانه ی خود میداند و با نقب زدن و تعذیه از مواد لنفی، تخم گذاری و دفع فضولاتش در زیر پوست، باعث بروز باعث خارش پوست و راش، ایجاد ناراحتی و بی قراری، زخم وضایعات پوستی می شود.
بعد از ورود مایت از فرد آلوده به فرد سالم، خارش و علائم ممکن است دیده نشود اما فرد قادر به انتقال آلودگی است. خوشبختانه این مایت ها در محیط خارج از بدن میزبان قادر به زنده ماندن نمیباشند و به همین دلیل از طریق لباس و رخت خواب انتقال نمی یابد.
rash به خاطر واکنش آلرژی به دلیل وجود مایت، فضولات و تخم میباشد. با خاراندن پوست میتواند به دیگر نقاط بدن منتقل شود. زخم ها بسته به سن فرد متفاوت است. در بزرگسالان زخم ها بیشتر در نواحی تا شده بدن، مانند باسن و اندام های تناسلی، بین انگشتان دست و پا و خصوصا پوست زیر ناخن، زیر بغل، گردن، سطح پشتی پا به صورت پاپول خارش دار و پوست بیضه در آقایان و اطراف سینه در بانوان دیده بیشتر دیده میشود.
در اشخاصی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و اشخاص سالمند در تمام نقاط بدن به صورت زخم های اگزمایی خارش داد دیده میشود.
در کودکان علائم به صورت آشکار نیست و ممکن است به سختی تشخیص داده شود.
و در پوست میتوان نقب های مایت را مشاهده کرد که به صورت خط هایی برآمده قرمز رنگ اما در بعضی اشخصاص به سختی دیده میشود. در نقاطی که مایت در حین نقب زدن، مواد دفعی خود را رها میکند، به شکل پاپول و به شکل زخم جوش مانند و یا تاول مشاهده میشود.
عدم وجود نقب دلالت بر عدم آلودگی نیست.
تصویر فوق گال نروژی که گال در سراسر بدن منتشر شده
گال نروژی چیست؟
در گال نروژی در اشخاصی بروز میکند که سیستم ایمنی ناقص دارند، راش دیده نمی شود گرچه ممکن است پوست کمی خارش داشته باشد. اما زخم هایی در اکثر نقاط بدن دیده میشود خصوصا در دست ها و بازو ها و مایت ها به تعداد هزاران عدد در نمونه برداری مشخص میشوند. این نوع در اشخاص مسنی که در آسایشگاه سالمندان زندگی میکنند دیده شده.
بیولوژی سارکوپتس اسکابئی
این بندپایان از مواد لنفی زیر پوست تغذیه می کنند و با حرکت خود زیر پوست نقب میزنند (کانال ایجاد میکنند) و زیر پوست نیز تخم گذاری می کند با آنکه طول عمر آنها حدود 4 تا 6 هفته است اما بعد مرگ مایت، بیماری به علت تخم گذاری هایی که در طول مسیر حرکت سارکوپتس ایجاد شده، ادامه دارد. تخم ها حداکثر بعد از 72 ساعت باز می شوند و سارکوپتس های جدید شروع به کانال زدن زیر پوست و تولید مثل و ایجاد خارش برای میزبان می شوند. نکته جالب این است که نمف های تازه خارج شده تا زمان بلوغ خود، دارای 3 جفت پا هستند و بعد از بلوغ جفت چهارم پا تشکل می شود.
دو جنس سارکوپتس ماده در راست و نر در چپ. به تفاوت پاها در a و b توجه کنید.
در سارکوپتس در انتهای جفت پای اول و دوم بادکش وجود دارد و جفت پای سوم و چهارم در جنس های نر و ماده متفاوت است.
در جنس ماده جفت سوم و چهارم پا، فاقد بادکش است و موی بلند دارد و سطح پشتی بدن ماده خارهای مخروطی (Scales) و انتهای شکم خار های بلند قرار دارد. و در جنس نر جفت پای سوم بدون بادکش و دارای موی بلند است و جفت چهارم پا دارای بادکش است.
سارکوپتس اسکابئی در حال نقب زدن و تخم گذاری در زیر پوست
چگونه پوست را نقب میزند؟
سارکوپتس ها با وجود قطعات دهانی، کلیسرهای قیچی شکل، و پالپ نوک تیز وهیپوستوم مثلثی، ابزار لازم را برای سوارخ کردن و را دارا میباشد. باید توجه داشت سارکوپتس ها هرگز وارد قسمت های عمقی تر پوست و مویرگ ها ونمیشوند و فقط قسمت های شاخی پوست را هدف قرار میدهند.
بیماری گال و اثر راش آن در پوست
تشخیص و آزمایشات
باید توجه داشت سارکوپتس به صورت قرینه در بدن نیست و ممکن است در قسمتی باشد و در قسمتی نباشد.
ink-test جوهر را از ابتدای نقب قرار میدهند و جوهر در طول نقب حرکت میکند و مسیر کانال را مشخص میکند.
روش Scrapings خراش دادن با تیغ بیستوری از نقب و پاپول و قرار داده قطعات پوستی خراش داده شده زیر میکروسکوپ. تشخیص های اولیه دیدن نقب و خوده مایت زیر میکروسکوپ دشوار بوده و نیاز به تجربه دارد.
درمان
درمان این بیماری متاسفانه طولانی بوده و گزارش هایی از مقاومت به برخی دارو ها گزارش شده. و دارو هایی به شکل شامپو، لوسیون و کرم وجود دارد.
Benzal benzoate, Tetmazol, Mitigal
دارو ها بسته به نوع و دستورالعمل و نسخه ی پزشک مصرف میشود اما نکات کلی در استفاده از این دارو ها وجود دارد که به برخی از آنها می پردازیم
دارو باید حتما بعد از استحمام و خشک کردن بدن استفاده شود و در نوع لوسیون و کرم به قسمت های آلوده بدن استعمال شود و نیازی به تعویض لباس قبلی وجود ندارد. بعد از شستشوی دست ها باید مجدد از کرم یا لوسیون به دست ها استفاده کرد.
خارش علیرغم درمان موفق ممکن است تا 3 هفته ادامه یابد و در طول این مدت نباید مصرف دارو را قطع کرد. خارش ها بعد از درمان میتواند به علت وجود فضولات مایت و یا سیستم ایمنی باشد. کودکان مبتلا به علت احتمال انتقال بیماری نباید به مدرسه بروند مگر اینکه یک هفته از استعمال هفته اول بیماری گذشته باشد.
بعد از درمان، آزمایش مجدد در شخص درمان شده ضروری است.
در نوع نروژی درمان های فوق جوابگو نیست و باید تحت نظر پزشک، درمان تخصصی تری انجام شود.
