این بیماری ویروسی اولین بار در سال 1931 طی یک تحقیق و بررسی در بین اپیدمی بیماری گوسفندان یک مزرعه در دره ریفت در کنیا دیده شد به همین علت نام این بیماری را که نام محل است، نامگذاری کردند. دره ریفت دره ی بسیار طویلی است که کشور های تانزانیا، کنیا و اتیوپی عبور می کند.
تب دره ریفت RVF یک بیماری آربوویروسی (منتقله از طریق بندپایان) و مشترک بین انسان و دام است این بیماری بیشتر در حیوانات مشاهده میشود و این بیماری معمولاً در انسان ملایم و خفیف است ولی گاهی، موارد حاد بیماری از جمله تب خونریزی‌دهنده و التهاب مغز و پرده‌های آن (مننگو-آنسفالیتی) و مرگ ومیر نیز دیده شده است (حدود ۱درصد).
ساختار ویروس تب دره ریفت
عامل بیماری
عامل بیماری تب دره ریفت ویروسی از جنس فلبوویروس می‌باشد که واجد غشاء بوده، و ژنوم آن به صورت آران‌ای تک‌رشته‌ای و سه قسمتی می‌باشد که بصورت سه ناحیه مجزای ریبونوکلئوکسپیدی در ویروس قرار می‌گیرند.
روش های انتقال
گزش پشه آلوده.
تماس پوست خراشیده و آسیب دیده با خون، مایعات بدن و اندامهای حیوانات آلوده در طی ذبح و پس از آن.
مصرف شیر آلوده غیر پاستوریزه و نجوشیده.
استنشاق هوای آلوده به ویروس.
انتقال معمولی بیماری از انسان به انسان گزارش نشده است.
پشه آئدس کاسپیوس یکی از ناقلین تب دره ریفت در حال خونخواری
ناقلین تب دره ریفت
Aedes caspius,
Aedes mcintosh,
Aedes ochraceus,
Culex pipiens,
Culex antennatus,
Culex perexiguus,
Culex zombaensis,
Culex quinquefasciatus
بره هایی که به علت بیماری، مرده متولد شده اند
بیماریزایی در حیوانات
بیماری از طریق گزش پشه آلوده به ویروس بیماری به حیوانات منتقل میگردد. ورود ویروس به یک منطقه سبب آلودگی و مرگ و میر ناگهانی بسیاری از دامها میشود، بطوریکه % 90 برههای آلوده تلف شده و % 100 گوسفندان دچار سقط جنین میگردند. بروز تب دره ریفت موجب ضرر و زیان اقتصادی قابل توجه میگردد.
علائم بیماری در انسان
پس از دوره نهفتگی 2 تا 6 روزه بیمار دچار علائم آنفلوآنزا شامل:
شروع ناگهانی تب،
سردرد، دردهای عضلانی و کمردرد شده
گاهی سفتی عضلات گردن،
ترس از نور، و حالت تهوع اتفاق میافتد.
بطور کلی بیماری در انسان خوش خیم است و در مدت کمتر از یک هفته بیمار بهبود مییابد.
در صورت پیشرفت بیماری علائم آنسفالیت حاد، خونریزی، هپاتیت و گرفتاری چشمی به صورت کاهش بینایی اتفاق میافتد.
بروز خونریزی با %50 مرگ و میر همراه است در صورتیکه در موارد دیگر بندرت اتفاق میافتد.
گسترش و گزارشات این بیماری در نقاط جهان
2016، جمهوری نیجر: 105 مورد 28 مرگ در انسان در منطقه تهوا گزارش کرده است.
2012 جمهوری موریتانی: در مجموع 36 مورد، از جمله مرگ 18 تن شد
2010، افریقای جنوبی: 237 مورد تایید شده از RVF گزارش شده در انسان.
2008-2009، ماداگاسکار: مجموع 476 مورد مشکوک به RVF از جمله 19 مرگ گزارش شده است.
2007، سودان: در مجموع 738 مورد، از جمله 230 مرگ و میر، گزارش شده است.
2006، کنیا: در مجموع 684 مورد شامل 234 مرگ ناشی از RVF در کنیا گزارش شد.
2006 سومالی: در مجموع 114 مورد شامل 51 مرگ و میر در سومالی گزارش شد.
2006 تانزانیا: در مجموع 264 مورد شامل 109 مرگ و میر در تانزانیا گزارش شد.
2003، مصر: در سال 2003 ، 148 مورد شامل 27 مرگ RVF گزارش شده است.
2000، عربستان سعودی: 516 مورد با 87 مرگ RVF گزارش شده است .
2000- یمن 1087 موارد مشکوک، از جمله 121 مرگ و میر گزارش کرده است.
2012 فرانسه: یک زن 53 گزارش شده بود
2012 انگلستان: و یک مرد 54 ساله که اماکن منشاء عفونت از این موارد گزارش نشده بود.
موریتانی در سال 2012 یک طغیان با موارد انسانی و مرگ و میر را گزارش کرد .در 2013 نیز یک همه گیری حیوانی در سنگال رخ داد رخ داد اما هیچ مورد انسانی گزارش نشد.
در سال 2014، بوتسوانا گزارش شیوع را در گاو در بخش شمالی کشور (کوبه) در ماه ژولای داد و همچنین یوع دیگر در ماه آگوست در بز در منطقه جنوب (گابورون) اتفاق افتاد.
در سال 2014، بوتسوانا گزارش شیوع را در گاو در بخش شمالی کشور (کوبه) در ماه ژولای داد و همچنین شیوع دیگر در ماه آگوست در بز در منطقه جنوب (گابورون) اتفاق افتاد.
2011 ترکیه: در شمال ترکیه 70 نمونه خونی از بوفالو ،گاو،گوسفند،بز جمع آوری شد و برای حضور آنتی بادی به تب دره ریفت مورد برسی قرار گرفت که از آنزیم های رقابتی آزمون ایمونو سوربنت یا سی الایزا استفاده شد.
اولین شیوع تب دره ریفت در خارج ار افریقا بود و در حال حاضر این احتمال میرود که به دلیل گستردگی پشه های ناقل بیماری در مناطق غیر اندمیک تب دره ریفت نیز گسترش یابد.
عراق: در سال 2012 از 1215 سرم آزمایش شده، 108 نفر مورد مثبت یعنی 8.88% به بیماری RVFمبتلا بودند.
نقشه پراکندگی بیماری تب دره ریفت - مناطق صورتی، بیماری به صورت بومی و مناطق زرد بیماری به صورت گزارش هایی تک گیر و مناطق خاکستری، مناطق مشکوک می باشد. این نقشه توسط WHO با کمی تغییرات و به روز رسانی تهیه شده
تشخیص
از آنجا که علائم های تب دره ریفت، متنوع و غیر اختصاصی هستند، تشخیص بالینی اغلب دشوار است، به خصوص تشخیص از دیگر تب خونریزی دهنده ویروسی و همچنین بسیاری از بیماری های دیگر که باعث تب، از جمله مالاریا، شیگلا، تب حصبه، تب زرد می شوند در مراحل اولیه بیماری دشوار است .
تشخیص قطعی بیماری نیاز به آزمایش دارد که تنها در آزمایشگاههای مرجع در دسترس است. نمونه های آزمایشگاهی ممکن است خطرناک و باید با مراقبت شدید گرفته می شود. عفونت ویروس تب دره ریفت تنها می تواند به صورت قطعی در آزمایشگاه تشخیص داده شود با استفاده از آزمایش های زیر:
ترانس کریپتاز معکوس واکنش زنجیره ای پلیمراز (RT-PCR) با استفاده از روش الایزا و جداسازی ویروس از محیط کشت.
جابه جایی غیر اصولی و غیر بهداشتی حیوانات ذبح شده آلوده در افریقا
ریسک فکتورهای انتقال بیماری به انسان
افرادی که بدون استفاده از وسایل حفاظتی اقدام به ذبح حیوانات میکنند بخصوص در طی مراسم قربانی.
کارکنان کشتارگاهها، قصابها، چوپانها.
افرادی که بدون استفاده از پشه بند یا مواد دورکننده حشرات در مناطق آلوده استراحت میکنند.
پیشگیری
استفاده از حشره کشها و مواد دورکننده حشرات بصورت پماد، لوسیون یا اسپری.
پوشیدن لباس مناسب مانند پیراهن آستین بلند و یقه بسته، شلوار بلند و جوارب ساقه بلند در مناطق آلوده.
بکار بردن پشه بند مناسب.
پرهیز از تماس مستقیم با خون و بافت دامهای ذبح شده و بکار بردن ماسک، عینک، دستکش، روپوش، کلاه، پیشبند پلاستیکی بلند و چکمه در هنگام ذبح و تماس با خون و لاشه حیوانات.
از تماس و دستکاری لاشه حیوانات ذبح شده بخصوص پس از قربانی بدون استفاده از وسایل حفاظتی جداً خودداری گردد.
کنترل ناقلین
از دیگر راه های کنترل بیماری جلوگیری از گزش پشه الوده است.
لارو کشی در محل های الوده موثرترین شکل کنترل ناقل است و جاری شدن سیل سبب افزایش زیستگاه لاروی می شود.
درمان
اصول درمان شامل مراقبت بیماران می‌باشد، اخیراً اثرات امیدوارکننده درمان با ریباویرین گزارش شده است.
با دو اقدام حفاظتی عمده:
جلوگیری از گزش پشه.
عدم تماس با لاشه گوسفندان و سایر دامهای ذبح شده.
دارو ها و واکسن برای انسان
از آنجا که اکثر موارد ابتلای انسانی بیماری نسبتا خفیف و کوتاه مدت هستند، هیچ درمان خاصی برای این بیماران مورد نیاز نیست و برای موارد شدیدتر، درمان در غالب درمان حمایتی است.
واکسن های ناقص برای درمان انسانی توسعه یافته است. با این حال، این واکسن دارای مجوز و به فرم تجاری در دسترس نیست. و به صورت تجربی برای حفاظت از پرسنل دامپزشکی و آزمایشگاهی در معرض خطر استفاده شده است و دیگر واکسن ها تحت بررسی هستند.
دارو ها و واکسن برای حیوانات
شیوع RVF در حیوانات را می توان با یک برنامه پایدار از واکسیناسیون حیوانات کنترل کرد.
فقط 1 دوز از واکسن زنده لازم است برای ارائه ایمنی طولانی مدت اما این واکسن ممکن است سبب سقط در حیوانات باردار شود.
واکسن ویروس غیر فعال است که اثر جانبی ندارد، اما دوز متعدد به منظور حفاظت در مناطق بومی و مشکل ساز مورد نیاز است.
سیکل بیماری
اقدامات سازمان بهداشت جهانی
WHO برای همه گیری بیماری در 2016 نیجر یک تیم چند بخشی شامل اعضای وزارت بهداشت خدمات دامپزشکی و... را فرستاد.
سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل، سازمان جهانی سلامت حیوانات وwho روی سلامت حیوانات و انسان همکاری میکنند.
منابع
Outbreak news. Rift Valley fever, Mauritania. Weekly Epidemiol Rec. 2012 Nov 9; 87(45):438.
World Organisation for Animal Health (OIE). OIE-Listed diseases, infections and infestationsin force in 2014.
http://www.oie.int/en/animal-health-in-the-world/oie-listed-diseases-2014/
Chevalier V. Relevance of Rift Valley fever to public health in the European Union. Clin Microbiol Infect. 2013 Aug; 19(8):705-doi: 10.1111/1469-0691.12163.
World Organisation for Animal Health (OIE). Rift Valley fever, Botswana [Internet]. 2014 [cited 2014 Aug 7]. Available from: http://www.oie.int/wahis_2/public/wahid.php/Reviewreport/Review?page_refer=MapEventSummary&reportid=16068 - See more at: http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/rift_valley_fever/pages/annual-epidemiological-report-2016.aspx#sthash.NrBvukRU.dpuf
Dik B, Yagcı S, Linton YM (2006) A review of species diversity and distribution of
Culicoides Latreille, 1809 (Diptera: Ceratopogonidae) in Turkey. J Nat Hist. 40: 1947–1967.
Linthicum KJ, Anyamba A, Tucker CJ, Kelley PW, Myers MF, Peters CJ (1999) Climate and satellite indicators to forecast Rift Valley fever epidemics in Kenya. Science. 285: 397–400.
Turrel MJ, Bailey CL, Beaman JR (1998) Vector competence of a Houston, Tex-as strain of Aedes albopictus for Rift Valley fever virus. J Am Mosq Cont Assoc. 4: 94–98.
Department of internal medicine, College of Veterinary Medicine , University of Basrah, Basrah, Iraq
Seroepidemiological Study of West Nile Virus and Rift Valley Fever Virus in Some of Mammalian Species (Herbivores) in Northern Turkey
هنگامی که پشه‌ای یک عامل بیماری را از فردی به دیگری انتقال می‌دهد، عامل عفونی باید تا زمان کامل شدن فرایند انتقال در داخل بدن پشه زنده بماند. اگر پشه انگل را هضم کند، چرخه انتقال پایان مییابد و انگل نمی‌تواند به میزبان بعدی برسد. انگل‌های موفق منتقله از طریق پشه‌ها، دارای ترفندهای جالبی برای دوری از برخورد پشه با آنها به عنوان غذا هستند. برخی در برابر آنزیم‌های گوارشی داخل معده پشه مقاوم هستند؛ بیشتر آنها برای دوری از آنزیم‌های گوارشی قوی که می‌توانند به سرعت آنها از بین ببرد، هرچه زودتر راهی به خارج از معده پشه پیدا میکنند. انگل‌های مالاریا در پشه‌ها برای ۱۲-۹ روز زنده می‌مانند و در طول این مدت از چندین مرحله تکاملی اجباری عبور میکنند. ویروس‌های انسفالیت در داخل پشه تا ۲۵-۱۰ روز زنده باقی می‌مانند و در این دوره انکوباسیون به تعداد خیلی زیادی تکثیر مییابد. مطالعات روی HIV به روشنی نشان داده است که ویروس ایدز به عنوان یک غذا برای پشه بوده و در هنگام خونخواری هضم و تجزیه میشود. در نتیجه پشه‌ای که خون فرد آلوده به HIV را می‌خورد، آن خون را طی ۲-۱ روز هضم می‌کند و به صورت کامل هر ذره ویروسی که به طور بالقوه می‌تواند عفونت جدیدی را تولید کند را تخریب می‌کند. از آنجا که ویروس HIV زنده نمی‌ماند تا بتواند تولید مثل کند و به غدد بزاقی پشه حمله کند، مکانیسمی که بیشتر انگل‌های منتقله از طریق پشه برای رفتن از یک میزبان به میزبان بعدی استفاده میکنند، در مورد HIV امکان‌پذیر نیست.
پشه‌ها ویروس‌های HIV را به تعدادی که برای انتقال ایدز از طریق آلودگی کافی باشد، در هنگام خونخواری دریافت نمی‌کنند.
عوامل بیماری‌‌زای منتقله به وسیله حشرات که توانایی انتقال از یک فرد به فرد دیگر از طریق آلودگی قطعات دهانی دارند، باید در تعداد و سطح بسیار بالایی در جریان خون میزبان خودشان در گردش باشند. انتقال از طریق قطعات دهانی نیازمند ذرات عفونی به مقدار کافی برای شروع کردن یک عفونت جدید است. تعداد واقعی ذرات عفونی از یک بیماری به بیماری دیگر فرق می‌کند. ویروس ایدز (HIV) در سطح خیلی پایینی در خون جریان دارد ـ خیلی کمتر از سطح عامل هر بیماری شناخته شده دیگری که توسط پشه‌ها منتقل میشود. افراد عفونی ندرتاً بیشتر از ۱۰ واحد از HIV در جریان خون دارد و ۷۰ تا ۸۰ درصد افراد آلوده به HIV دارای سطحی غیرقابل ردیابی از ویروس در خونشان هستند. محاسبات در مورد پشه‌ها و HIV نشان داده است پشه‌ای که خونخواری‌اش روی یک حامل HIV با ۱۰۰۰ واحد ویروس ایدز در گردش خون قطع و مختل شده باشد، دارای شانسی با احتمال ۱ به ۱۰ میلیون است تا بتواند تنها یک واحد HIV را به یک گیرنده غیر آلوده انتقال دهد. به صورت ساده‌تر، یک فرد غیر آلوده به HIV باید ۱۰ میلیون بار توسط پشه‌هایی گزیده شود که خونخواری روی یک فرد آلوده به ایدز را آغاز کرده باشند تا وی بتواند تنها یک عدد HIV را از قطعات دهانی آلوده پشه‌ها دریافت کند. با استفاده از همین محاسبات، حتی له شدن پشه‌ای که تا حداکثر ظرفیت، خون حاوی ویروس ایدز را بلعیده باشد هم نمی‌تواند به سطوح مورد نیاز برای آغاز کردن عفونت نزدیک شود. به طور خلاصه، انتقال مکانیکی ایدز به وسیله پشه‌های آلوده به HIV خیلی دور از حدود احتمال به نظر می‌رسد. بنابراین هیچ یک از مکانیسم‌های فرضی پیش گفته برای انتقال HIV به وسیله پشه عملی نمی‌باشد.