بیانیه معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در خصوص مقالات خارج شده از نشریات علمی
تهران- ایرنا- معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درپی انتشار فهرست 58 مقاله که به دلیل عدم رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش توسط ناشرین بین المللی (Nature-Springer) از مجلات منتشرکننده خارج شده بودند، بیانیه ای صادر کرد.
در این بیانیه که نسخه ای از آن روز دوشنبه از سوی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ایرنا نمابر شد، آمده است: پس از انتشار خبر خارج شدن مقالات مذکور در بخش خبری نیچر (Nature New) در اول نوامبر 2016 ( 11 آبان 1395) که جامعه علمی ایران را به شدت آزرده کرد، رسیدگی به این موضوع در دستورکار معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دبیرخانه کمیته ملی اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی قرار گرفت که با توجه به حجم مقالات مذکور و پیچیدگی ماهوی موضوع، این بررسی ها کماکان ادامه دارد.
در این راستا موارد زیر برای تنویر افکار عمومی و به ویژه اطلاع رسانی به جامعه دانشگاهی اعلام می شود.
1- اگر چه خارج شدن این تعداد از مقالات نوشته شده توسط نویسندگان ایرانی به دلیل عدم رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش اتفاقی تاسف آور و ناراحت کننده است اما این موضوع به هیچ عنوان نباید به همه جامعه علمی ایران تعمیم داده شود.
معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همواره اعضای جامعه محققان و پژوهشگران علوم پزشکی کشور را از این گونه رفتارهای غیراخلاقی مبرا دانسته و اعلام می کند این اتفاق به هیچ عنوان نباید به عنوان دستاویزی برای تخطئه فعالیت های پژوهشی کشور مورد استفاده قرار گیرد.
2- در حالی که مساله سوء رفتار پژوهشی یک پدیده جهانی است و سالانه هزاران مقاله به دلیل عدم رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش توسط مجلات علمی خارج می شوند، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ضمن این که انتشار این خبر توسط یک ناشر بین المللی آن هم با نام بردن از یک کشور را نوعی 'برچسب زنی'، به جامعه علمی به ویژه محقق علوم پزشکی کشور و نوعی اقدام تخریبی تلقی می کند و همچنینضمن پذیرش این واقعیت، آن را فرصتی برای اصلاح روندها و برطرف کردن علت هایی می داند که به چنین نتایجی ختم می شود.
3- به نظر می رسد که یکی از دلایل اصلی بروز چنین مشکلاتی، عدم رعایت روند استاندارد در مراحل مختلف از جمله انجام پژوهش، نوشتن مقالات و ارسال و انتشار آنها در مجلات علمی باشد، در این بین نقش شرکت ها و افراد واسط برای تهیه، ارسال و انتشار مقاله همواره مورد سوال جدی بوده است به گونه ای که در بخشنامه های متعدد کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت، هرگونه همکاری با شرکت های مذکور کاملا ممنوع اعلام شده و دانشگاه های های علوم پزشکی و اعضای هیات علمی از ارتباط با چنین شرکت ها و مجموعه هایی نهی شده اند.
4- در حال حاضر کمیته ملی اخلاق در پژوهش های پزشکی مستقر در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، از کمیته های اخلاق در پژوهش دانشگاه های تابعه خواسته است که با تشکیل جلسات اضطراری سوءرفتار پژوهشی افراد وابسته به خود را که در این مقالات نقش داشته اند بررسی کند، به علاوه دانشگاه ها موظف شده اند سایر آثار پژوهشی افراد دخیل در مقالات مذکور را از جهت رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش بررسی کنند.
در ضمن تا زمان تعیین تکلیف نهایی هرگونه ارتقاء و ترفیع افراد مذکور متوقف خواهد شد و در صورتی که هر یک از این افراد به استناد این مقالات ترفیع یا ارتقاء رتبه یافته و یا مشوق مالی یا معنوی شامل آنها شده باشد، تمام منافع مذکور کان لم یکن بوده و باید از افراد دخیل پس گرفته شود.
معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، ضمن اعلام حمایت جدی خود از همه محققان، اساتید و پژوهشگرانی که مجدانه و با رعایت کامل استانداردهای اخلاق در پژوهش فعالیت می کنند، تاکید می کند که برخورد جدی با افراد متخلف را که با سوء رفتارهای پژوهشی خود حیثیت علمی کشور را تحت الشعاع قرار داده اند، تا رسیدن به نتیجه قطعی پیگیری و نتایج بررسی های خود را به جامعه دانشگاهی ارائه خواهد کرد.
لازم است علل زمینه ای و ریشه ای چنین مسائلی در نهادهای سیاستگذار حوزه تحقیقات و فناوری مورد موشکافی قرار گرفته و همه متولیان حوزه پژوهش کشور در اقدامی هماهنگ نسبت به اتخاذ سیاست های جدید که زمینه بروز چنین مواردی را از بین می برد، تشریک مساعی کنند.