بیوشیمی مطالعه ی فرایندهای شیمیایی در سازوارههای زیستی است. آزمایشات بیوشیمی در جهت تشخیص بسیاری از بیماری ها موثر است و حتی برای چک آپ صحیح مکانیسم بدن درخواست می شود و بسیار از اتفاق هایی که در بدن ما رخ میدهد و ما از آن بی خبریم با آزمایشات بیوشیمی مشخص می گردد.
با توجه به اهمیت تست های بیوشیمی در این مطلب به بررسی و اهداف روتین ترین تست های بیوشیمی می پردازیم.
بخش بیوشیمی قیمت بزرگی از آزمایشگاه های بالینی را به خود اختصاص می دهد. در این بخش مایعات بیولوژیکی بدن همچون خون، ادرار، مایع مغزی نخاعی (CFS)، مایع سینوویال، مایع پریکارد و دیگر مایعات بدن مورد بررسی قرار می گیرد.
نکته ی مهم در مورد رنج نرمال
آزمایشات بیوشیمی به روش های مختلفی همچون اسپکتروفتومتری، الکتروفورز، رادیوایمونواسی، کروماتوگرافی، فیلم فتومتری، رفراکتومتری و... غیره انجام می شود. البته امروزه آزمایشات بیوشیمی به وسیله ی دستگاه های اتوآنالایزر اتوماتیک که مکانسیم عمل آنها اغلب اسکپکتروفتومتری است انجام می شود.
در مورد رنج نرمال نیز باید به این نکته توجه شود که در امور آزمایشگاهی، هیچ گاه عدد دقیقی برای یک آزمایش نمی توان در همه جا در نظر گرفت، و اعداد و ارقام آزمایش تحت تاثیر کیت و مواد آزمایش، شرایط فرد، ژنتیک، نژاد، محیط، آب و هوا، تغذیه و... قرار دارد. رنج نرمال توسط آزمایشگاه مرجع با توجه به رنج افراد سالم مورد آزمایش تعیین می شود. و در جواب آزمایش در صورتی که خارج از رنج نرمال باشد، به صورت خودکار Bold و در صورت Rechek با علامت * مشخص می شود.
نکته مهم در مورد تفاسیر
ذکر این نکته ضروری است که تفسیر جواب آزمایش حتما بایستی توسط پزشک معالج انجام شود زیرا هدف پزشک برای انجام آزمایش، طیف بسیار گسترده ای است و با توجه به شرایط بیمار درخواست می شود که ذکر تمامی تفاسیر در اینجا نمی گنجد و در این مطلب فقط کلیات و تفاسیر اولیه و کلی را بیان می کنیم.
در تفسیر جواب آزمایش باید مقادیر آزمایش با یکدیگر مقایسه شود شود و بین کارکتر های جواب آزمایش ارتباط و پیوستگی وجود دارد. که ما در این متن شایع ترین و معمول ترین تفسیر را بیان میکنیم.
FBS (mg/dL) |
||
| AGE | MALE | FEMALE |
| > 20 years | 70 - 115 | |
| 7 - 19 years | 70 - 106 | |
| 1 - 6 years | 74 - 127 | |
| < 1 years | 36 - 99 | |
تفسیر |
||
| قند خون ناشتا در بیماری های مرض قند یا دیابت افزایش پیدا می کند. این تست بین 8-10 ساعت ناشتایی نیاز دارد. سه نوع دیابت وجود دارد. دیابت نوع یک، نوع دو و دیابت بارداری برای کنترل قند خون رژیم غذایی، ورزش و در صورت تجویز پزشک دارو کمک کننده خواهد بود | ||
2hpp (mg/dL) |
||
| Non Diabetic | < 130 | |
| Diabetic | > 200 | |
تفسیر |
||
| قند خون دو ساعت بعد از صرف وعده غذایی معمولا صبحانه. میزان قند خون بعد از صرف وعده غذایی به طور طبیعی افزایش میابد اما میزان این افزایش در افراد دیابتی و افراد عادی متفاوت است | ||
GCT (mg/dL) |
|
| Pregnant FEMALE | |
| Non Diabetic | < 140 |
| Diabetic | > 200 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای خانم های باردار بین هفته های 28-48 جهت تشخیص دیابت بارداری درخواست می شود. در این تست نیاز به ناشتایی نیست و در آن محلول گلوگز 50 گرمی نوشیده و پس از یک ساعت نمونه گیری می شود | |
GTT (mg/dL) |
|
| Pregnant FEMALE | |
| O | < 100 |
| 1hr | < 190 |
| 2hr | < 165 |
| 3hr | < 145 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای خانم های باردار بین هفته های 28-48 جهت تشخیص دیابت بارداری درخواست می شود. در این تست بین 8-10 ساعت ناشتایی نیاز است. خانم باردار میبایست 3 تا 4 بار نمونه گیری شود. ابتدا قند خون ناشتا و سپس پس از میل کردن محلول گلوگز 75 گرم، نمونه گیری یک ساعت بعد و دو ساعت بعد و بعضا 3 ساعت بعد انجام می شود. این آزمایش نیز جهت غربالگری دیابت بارداری می باشد. البته لازم به ذکر است این تست برای کودکان در شرایط خاص نیز درخواست می شود | |
TG (mg/dL) |
|
| Desirable | < 200 |
| Moderate Risk | 200 - 400 |
| High Risk | > 400 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای سنجش میزان ترگلیسرید خون انجام می شود. و برای این آزمایش 12-14 ساعت ناشتایی ضروری است. هر چه میزان این چربی بیشتر باشد خطر ابتلا به بیماری های عروقی بیشتر می شود. با رژیم، ورزش و دارو با تجویز پزشک می توان میزان این چربی را به میزان مطلوب نزدیک کرد | |
Chol Total (mg/dL) |
|
| Desirable | < 200 |
| Borderline | 200 - 240 |
| High Risk | > 240 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای سنجش میزان کلسترول خون انجام می شود. و برای این آزمایش ناشتایی نیاز نیست. هر چه میزان این چربی بیشتر باشد خطر ابتلا به بیماری های عروقی بیشتر می شود. با رژیم، ورزش و دارو با تجویز پزشک می توان میزان این چربی را به میزان مطلوب نزدیک کرد | |
HDL (mg/dl) |
|
| Desirable | > 35 |
| Moderate Risk | 25 - 34 |
| High Risk | < 25 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای سنجش میزان لیپوپروتئین با وزن مولکولی بالا انجام می شود که به آن کلسترل خوب می گویند زیرا عمل برداشت کلسترل را از بافت به را عهده دار است. کاهش سطح این لیپوپروتئین خطر ابتلا به بیماری های قبلی و عروقی را افزایش میدهد. | |
LDL (mg/dL) |
|
| Desirable | < 100 |
| Low Risk | 100 - 129 |
| Moderate Risk | 130 - 159 |
| High Risk | > 160 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای سنجش میزان لیپوپروتئین با وزن مولکولی کم انجام می شود که به آن کلسترل بد می گویند زیرا نقش انتقال کلسترول به درون نسوج را عهده دار است. افزایش میزان این نوع لیپوپروتئین خطر ابتلا به بیماری های قبلی و عروقی را افزایش میدهد. | |
Urea (mg/dL) |
|
| Normal | 13 -51 |
تفسیر |
|
| این آزمایش برای سنجش میزان اوره خون انجام می شود. سطح اوره نشان دهنده ی تعادل بین تولید و دفع آن است. اوره عمدتا از کلیه دفع می گردد. در بیماری های سیروز شدید و یا هپاتیت شدید که عملکرد کبد مختل می شود و یا مشکلات کلیوی شاهد افزایش اوره خواهیم بود. پس با ستجش اوره عملکرد کلیه و کبد را میتوان ارزیابی کرد | |
Creatine (mg/dL) |
|
| Serum | 1.4-1.7 |
| Urine Male | 1000-2000 mg/24hr |
| Urine Female | 800-1800 mg/24hr |
تفسیر |
|
| کراتینین یکی از موادی است که کلیه ها به طور طبیعی از بدن دفع می کنند. پزشکان سطح کراتینین را در خون و ادرار برای بررسی عملکرد کلیه اندازه گیری می کنند. سطح بالای کراتینین ممکن است نشان دهنده ی آسیب به کلیه و عدم عملکرد صحیح آن باشد | |
SGOT (AST) (U/L) |
|
| Male | <37 |
| Female | <31 |
تفسیر |
|
| تست SGOT برای تشخیص صدمه به کبد یا بیماری کبد کمک کند. وقتی سلولهای کبدی صدمه ببینند، SGOT در جریان خون نشت می‌کند، که سطح این آنزیم را در خون شما بالا می‌برد. علل افزایش این آنزیم عبارتند از: هپاتیت سیروز کبدی صدمه ایجاد شده به کبد بوسیله الکل صدمه به کبد بر اثر دارو ورزش سنگین |
|
SGPT (ALT) (U/L) |
|
| Male | <41 |
| Female | <31 |
تفسیر |
|
| تست SGPT برای تشخیص صدمه به کبد یا بیماری کبد کمک کند. وقتی سلولهای کبدی صدمه ببینند، SGPT در جریان خون نشت می‌کند، که سطح این آنزیم را در خون شما بالا می‌برد. علل افزایش این آنزیم عبارتند از: هپاتیت سیروز کبدی صدمه ایجاد شده به کبد بوسیله الکل صدمه به کبد بر اثر دارو ورزش سنگین |
|
Alkaline Phosphatase (IU/L) |
|
| Male | 80-306 |
| Female | 64-306 |
| Chidren | 80-1200 |
تفسیر |
|
| آلکالاین فسفاتاز آنزیمی است که در بافت های مختلف سراسر بدن از جمله کبد، استخوان، کلیه، روده و در جفت زنان باردار یافت می شود. به علت اینکه یکی از ایزوآنزیم آلکالاین فسفاتاز روده ای است 8 ساعت ناشتایی پیشنهاد می شود. این تست برای تشخیص وجود اختلال کبد یا استخوان درخواست می شود. |
|
Uric Acid (mg/dL) |
|
| Male | 3.5-8.2 |
| Female | 64-306 |
تفسیر |
|
| اسید اوریک به دلیل شکست نرمال سلول ها و از غذایی که می خورید، بوجود می آید. بیشتر اسید اوریک توسط کلیه ها از بدن به صورت ادرار دفع می شود. مقدار اندکی نیز در مدفوع دفع می شود. اگر تولید اسید اوریک افزایش یابد یا کلیه ها نتوانند آن را دفع کنند، مقدار اسید اوریک در خون افزایش می یابد. مقادیر بالا ی اسید اوریک می تواند منجر به ایجاد کریستال های سخت در مفاصل شود. به این حالت نقرس گفته می شود علت انجام: تشخیص نقرس تشخیص علت سنگ های کلیوی کنترل دارو های نقرس |
|
Bilirubin (mg/dL) |
||
| Age | Total | Direct |
| Adult | 0.1-1.2 | 0.1-0.4 |
| 1 Day | 2.0-0.6 | - |
| 2 Days | 6.0-10 | - |
| 3-5 Days | 4.0-0.8 | - |
تفسیر |
||
| بیلی روبین یک رنگدانه زرد است که در خون و مدفوع افراد است. گاهی اوقات کبد نمی تواند بیلی روبین را در بدن دفع کند که به علت اضافه شدن بیلی روبین، انسداد یا التهاب یا ضعف کبد باشد. هنگامی که بدن شما بیش از حد بیلی روبین دارد پوست شما زرد (یرقان) خواهد شد. بیلی روبین به دو صورت مستقیم (کونژوگه) و توتال وجود دارد. |
||
SGOT یا AST یا آسپارتات آمینوترانسفراز آنزیمي در سلول هاي سراسر بدن است، اما بيشتر در قلب و کبد و تا حد کمتری در کلیه ها و ماهیچه یافت می شود. در افراد سالم، سطح AST در خون پایین است. هنگامی که سلول های کبد یا عضله آسیب می بینند، AST را داخل خون آزاد می کنند. به همين دليل AST یک آزمایش مفيد برای تشخیص آسیب کبدی است.
SGPT یا ALT یا آلانین آمینوترانسفراز آنزیمی است که بیشتر در سلول های کبد و کلیه یافت مي شود؛ مقادير بسیار کوچکتر آن نیز در قلب و عضلات یافت مي شود. در افراد سالم، سطح ALT در خون پایین است. زمانی که کبد آسیب دیده است، معمولا قبل از آن كه علائم بارزتر آسیب کبدی مانند زردی رخ دهد، ALT داخل جریان خون آزاد مي شود. این امر ALT را يك آزمایش مفید برای تشخیص آسیب کبدی مي سازد.
علت درخواست آزمایشات SGPT و SGOT
تست های آسپارتات آمینوترانسفراز یا AST; SGOT و آلانین آمینوترانسفراز یا ALT; SGPT برای تشخیص آسیب کبدی و / یا کمک به تشخیص بیماری کبدی است. وقتی که پزشک فکر می کند بيمار دارای علائم اختلال کبدی است. برخی از این علائم عبارتند از: ضعف، خستگی، از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ، تورم و / یا درد شکم، یرقان، ادرار تیره، مدفوع رنگی روشن، خارش و... . که این آزمایش به صورت نمونه خون از ورید بازو انجام میگیرد.
برای انجام این آزمایش آمادگي خاصی برای بیمار لازم است؟
آمادگي خاصي لازم نيست؛ عدم انجام ورزش سنگين
موارد افزایش AST و ALT
AST: داروهای سمی براي کبد، سیروز و اعتیاد به الکل، پانكراتيت حاد و یا حتی ورزش سنگين، ممکن است سطح AST را افزایش دهد. تزریق دارو به بافت ماهیچه اي ممکن است سطح AST را افزایش دهد.
ALT: خوردن خيلي زياد غذاهای حاضري (fast-food) می تواند باعث افزایش خفیف در ALT، به علت آسیب کبدی شود. علل دیگر افزایش متوسط ALT شامل انسداد مجاری صفراوی، سیروز (معمولا ناشی از هپاتیت مزمن یا انسداد مجرای صفراوی) و تومور در کبد است. صدمه به اندام هايي نظيرعضلات قلب و اسکلتی، می تواند سبب افزايش اندک ALT شود. تزریق دارو به بافت ماهیچه ای، پانكراتيت حاد و یا حتی ورزش سنگين، ممکن است سطح ALT را افزایش دهد.
موارد کاهش AST و ALT
بارداری ممکن است سطح AST را کاهش دهد.
طریقه ی آزمایش
امروزه این آزمایش با استفاده از دستگاه های اتوآنالایزر آزمایشات بیوشیمی انجام می گیرد. بدین صورت که خون تهیه شده از بیمار ابتدا سرم بیمار از خون توسط سانتریوفیوژ، جدا می شود و سرم خون به دستگاه اتوآنالایزر داده شده و با دستگاه با استفاده از برنامه ی از قبل تعیین شده، مقدار دقیق AST و ALT را به صورت جداگانه محاسبه می نماید.
تفسیر نتایج
ALT اغلب همراه با آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) یا به عنوان بخشی از پانل کبد براي غربالگري و / یا کمک به تشخیص اختلالات کبدی درخواست مي شود. ALT و AST دو تا از مهمترین تست ها برای تشخیص آسیب کبدی در نظر گرفته مي شود، اگر چه ALT از AST اختصاصي تر است.
ارزش ALT اغلب در مقایسه با نتایج آزمايش های دیگر مانند آلکالین فسفاتاز (ALP) پروتئین تام و بیلی روبین برای کمک به تعیین نوع بیماری کبدی به كار مي رود.
ALT برای پايش درمان افراد مبتلا به بیماری کبدی و بررسي مؤثر بودن آن استفاده مي شود و ممکن است به تنهايي یا همراه با تست های دیگر برای این منظور درخواست شود.
سطح ALT در هپاتیت مزمن خيلي بالا نيست، اغلب کمتر از 4 برابر بالاترین سطح نرمال است. در هپاتیت مزمن، ALT بین حد نرمال و افزایش كم، متفاوت است.
در بيشتر بیماری های کبدی، سطح ALT بالاتر از AST است و در نتيجه نسبت AST / ALT پایین خواهد بود. چند مورد استثناء وجود دارد. نسبت AST / ALT معمولا در هپاتیت الکلی، سیروز و جراحت ماهیچه ای افزایش مي يابد.
AST ممکن است پس از حمله های قلبی و آسیب های عضلانی، به درجه بسیار بیشتر از ALT افزايش يابد. سطح AST در هپاتیت مزمن خيلي بالا نيست، اغلب کمتر از 4 برابر بالاترین سطح نرمال است. در هپاتیت مزمن، AST بین حد نرمال و افزایش كم، متفاوت است.