اصول ایمنی و حفاظت در آزمایشگاه (2)
در این مطلب به تدابير لازم به منظور ايمن شدن پسماندهاي زيستی و تقسیم بندی آنها پرداخته می شود.
سه روش به منظور بي خطر كردن پسماندهاي زيستي ممكن است استفاده شود.
1) اتوكلاو كردن
اتوكلاو كردن يكي از مناسبترين و ساده ترين روشها است زيرا عموماً در تمامي آزمايشگاههاي تحقيقاتي و طبي موجود است.
تمام پسماندهاي زيستي بايد حداقل به مدت 90 دقيقه و در دماي 121 درجه سانتی گراد در اتوكلاو قرار داده شود و سپس به شيوه صحيح معدوم گردد.
2) سوزاندن
سوزاندن روشي ديگر براي معدوم كردن پسماندهاي زيستي است. براي اين منظور هماهنگي با ساير واحدهاي مسئول در اين زمينه لازم است.
3) گندزدايي شيميايي
از اين روش براي پسماندهاي زيستي مايع استفاده مي شود.
تقسيم بندي پسماندهاي زيستي و تدابير لازم براي امحاء آنها
1) وسايل نوك تيز و برنده
اين دسته شامل سوزن ها- سرنگهايي كه سرسوزن آنها جدا نمي شود، لوله هاي موئين- لام و لامل، تيغه جراحي و شيشه هاي شكسته اي كه به پسماندهاي زيستي آغشته شده اند مي باشد.
اين پسماندها بايد در جعبه هاي غيرقابل نفوذ ريخته شوند و قبل از معدوم كردن به روش مناسب مانند اتوكلاو كردن استريل شوند.
2) پي پت ها
پي پت هايي كه با آنها عوامل عفوني يا مايعات بدن برداشته شده، بايد در ظرف مخصوص پي پتهاي عفوني گذاشته شود، و براي استريل كردن در داخل كيسه هاي مناسب اتوكلاو قرار گيرد و بعد از سترون سازي به شيوه صحيح معدوم شود.
در صورتيكه پي پت يا نوك سمپلر با عوامل عفوني آغشته نباشد بايد آنها را در ظرف غيرقابل نفوذ قرار داده و به شيوه صحيح معدوم كرد. (احتياج به اتوكلاو كردن نيست.
3) پسماندهاي ميكروبي
اين گروه شامل كشت هاي ميكربي و عوامل اتيولوژيك ذخيره شده مي باشد.
ظروف كشت را بايد در كيسه هاي قابل اتوكلاو كردن گذاشته و قبل از معدوم كردن استريل كرد.
پسماندهاي مايع ميكروبي را بايد قبل از وارد كردن به فاضلاب، يا استريل كرد و يا بوسيله گندزدايي شيميايي (سفيد كننده خانگي) بي اثر نمود.
4) نمونه هاي خوني، مايعات ديگر بدن وكشت بافتهاي انساني
اين نمونه ها بايستي حتماً در كيسه هايي با قابليت اتوكلاو شدن قرار گيرد و قبل از معدوم شدن اتوكلاو گردد.
5) پسماندهاي كشت بافت
تمام پسماندها بايد در كيسه هايي با قابليت اتوكلاو شدن قرارگيرد و بعد از اتوكلاو شدن به شيوه صحيح معدوم گردد.
6) پسماندهاي بخش آناتومي و آسيب شناسي
اين نوع پسماندها شامل: اندامها، اعضاء قطع شده، لاشه حيوانات و ... مي باشد كه بايد به وسيله كوره مخصوص سوزانده شود.
تمام بافتهاي بزرگ جدا شده انساني بايد با هماهنگي مسئولين مربوطه به شيوه صحيح معدوم گردد.
7) شيشه هاي شكسته شده غير عفوني
پسماندهاي فوق بايد در جعبه هاي غير قابل نفوذ قرار گيرد و روي برچسپ آن قيد گردد كه (پسماندها غير عفوني است)، سپس به شيوه صحيح معدوم گردد.
8) پسماندهاي جامد عمومي
شامل دستكشهاي يك بار مصرف، گاز مصرف شده، كاغذ هاي بسته بندي، پارا فيلم و..... مي باشد كه غير آلوده اند، يا حداقل آلودگي را دارند.اين پسماندها احتياج به گندزدايي و سترون سازي قبل از معدوم كردن ندارند، اما بايد آنها را در كيسه هاي نايلوني محكم قرار داده و درب آن را كاملاً بسته و سپس معدوم كرد.
ادامه مطلب...
اين اصطلاح براي اولين بار در سال 1969 عنوان گرديد. بر اين اساس عوامل خطر زا به 4 كلاس تقسيم مي شوند و بر اين اساس نيز اقدامات و تكنيك هاي عملي آزمايشگاه و تجهيزات ايمني براي مقابله با اين خطرات بعنوان سطوح ايمني مي‌باشند.
Biosafety level 1
اين اقدامات و تجهيزات ايمني براي آزمايشگاه هاي آموزشي در سطح زير ليسانس و همچنين آزمايشگاههايي بكار مي روند كه بر روي عوامل بيولوژيك بي خطر و يا كم خطر براي پرسنل كار مي كنند.
كار در سطح يك ايمني معمولاً بصورت كار بر روي ميزها باز بوده و محيط آزمايشگاه از ساير قسمت هاي ساختمان، جدا و ايزوله نشده است.
اقدامات ايمني سطح يك بكار رفته در اين مورد عبارتند از:
1.هنگام انجام آزمايش، ورود به آزمايشگاه ممكن است محدود يا ممنوع شود.
2.سطوح ميز و محل كار بصورت روزانه و همچنين پس از ريخت و پاش ها استريل مي شود.
3.تمام مواد آلوده قبل از دور انداختن، استريل مي شوند.
4.پي پت كشيدن با دهان نبايد انجام شود.
5.خوردن،آشاميدن و سيگار كشيدن در آزمايشگاه ممنوع است.
6.پرسنل مرتباً بايد دست هاي خود را بشويند بخصوص قبل از خروج.
7.تمام اقدامات در جهت جلوگيري از تشكيل آئروسولها انجام مي شود.
8.پوشش هاي مناسب نظير روپوش استفاده مي شود.
در ايمني سطح يك نيازي به تجهيزات خاص معمولاً نيازي نبوده ولي آزمايشگاه بايد بسهولت قابل شستشو و تميز كردن بوده، سطوح نسبت به مواد ضد عفوني و مايعات، غير قابل نفوذ و مقاوم باشد و همچنين حاوي سينك ظرفشويي باشد.
Biosafety Level 2
اين اقدامات و تجهيزات در آزمايشگاههاي تشخيصي و آموزشي بكار می رود كه با عوامل ميكروبي با درجه خطر زايي متوسط(عوامل ميكروبي كلاسII) سر و كار دارند.
اقدامات ايمني سطح 2 شبيه سطح 1 مي باشد با اين تفاوت كه پرسنل بايد آموزش‌هاي خاصي ديده باشند و هنگام كار با مواد بيولوژيك از كابينت بيولوژيك(هود) استفاده مي شود.
اقدامات ايمني بكار رفته در سطح 2 عبارتند از:
1.هنگام انجام آزمايش، ورود به آزمايشگاه ممنوع است.
2.سطوح ميزكار روزانه و پس از پايان كار ضد عفوني مي شوند.
3.قبل از دور انداختن مواد آلوده. عمل استريليزاسيون انجام مي شود.
4.پي پت كشيدن با دهان ممنوع است.
5.خوردن، آشاميدن و سيگار كشيدن در آزمايشگاه منع شده است.
6.شستشوي مرتب دست در طول روز و قبل از خروج از آزمايشگاه الزامي است.
7.تمام اقدامات بايد در جهت بحداقل رساندن توليد آئروسول انجام شود.
8.روپوش آزمايشگاهي هنگام كار بايد پوشيده شده و قبل از خروج از تن، خارج شود.
9.از دستكش استفاده مي شود.
10.استفاده از سوزن ها و سرنگ ها محدود مي شود.
11.ريخت و پاش ها به سوپروايزر آزمايشگاه گزارش مي شود.
در اين موارد، هود بخصوص در مواردي كه امكان تشكيل آئروسول وجود دارد بكار مي رود.
Biosafety Level 3
اين اقدامات و تجهيزات حفاظتي ايمني در آزمايشگاههاي تحقيقاتي، آموزشي و تشخيصي بكار مي رون كه با آئروسولها و ميكروبهاي خطرناك در ارتباط هستند بهمين جهت بايستي از اقدامات وتجهيزات خاصي كه در رابطه با اين عوامل عفوني هستند، بهره جست.
اقدامات زير در اين زمينه بكار مي روند عبارتند از:
1.ورود به آزمايشگاه محدود و ممنوع بوده و هنگام كار، درها بايستي بسته باشند.
2.سطوح كار بصورت روزانه بخصوص پس از ريخت و پاش ها بايد ضد عفوني شوند.
3.تمام مواد آلوده قبل از دور انداختن، ضد عفوني مي شوند.
4.پي پت كشيدن با دهان ممنوع است.
5.خوردن، آشاميدن و سيگار كشيدن ممنوع است.
6.دستها مرتباً و قبل از خروج شسته شوند.
7.تمام كارها عملي در زير هود انجام مي شود.
8.روپوش و پوشش مناسب آزمايشگاهي بايد هنگام ورود، پوشيده شده و هنگام خروج، از تن خارج شوند.
9.از دستكش بايد استفاده شود.
10.استفاده از سوزن و سرنگ بايد محدود شود.
11.ريخت و پاش ها يا تماس با عوامل ميكروبي بايد به مسئول آزمايشگاه (سوپروايزر) گزارش شوند.
12.ورود و استقرار گياهان و حيواناتي كه ربطي به تحقيقات ندارند ممنوع است.
13.هواكش ها و منافذ با فيلتر HEPA مجهز مي شوند.
14.نمونه سرم تمام پرسنل بايد جمع آوري و نگهداري شود.
15.آزمايشگاه محل تحقيق بايستي از ساير بخش هاي ساختمان جدا و ايزوله شود و درب اتاق بايد 2 تايي باشد.
16.تمام سطوح، ديوارها و كف بايد مقاوم به آب و قابل تميز كردن باشند.
17.ميزها و سطوح بايد نسبت به مايعات، غير قابل نفوذ باشند.
18.ظرفشويي حاوي سينك باي نزديك درب آزمايشگاه باشد و شير آن، پدالي يا قابل بازكردن با آرنج باشد.
19.تهويه مناسب بايد به نحوي باشد كه هواي تازه وارد آزمايشگاه شده ولي چيزي از هواي داخل آزمايشگاه را خارج نكند.
Biosafety Level 4
اين اقدامات و تجهيزات در آزمايشگاههايي بكار مي روند كه با ميكروبهاي فوق العاده خطرناك و كشنده سر و كار دارند.
تمام پرسنل بايد از لباس مخصوص استفاده كرده و محل آزمايشگاه كاملاً مجزا، ايزوله و اختصاص باشد.
اقداماتي ايمني بكار رفته در اين مورد عبارتند از:
1.فقط پرسنل يا افراد متخصص حق ورود به آزمايشگاه را دارند.
2.تمام سطوح روزانه و بلافاصله پس از آلودگي ضد عفوني مي شوند.
3.تمام مواد آلوده قبل از دور انداختن، ضد عفوني مي شوند.
4.پي پت كشيدن با دهان، ممنوع است.
5.خوردن، آشاميدن و سيگار كشيدن ممنوع است.
6.افراد فقط در صورت پوشيدن لباس مخصوص و رفتن زير دوش حق ورود و خروج را دارند.
7.تمام كارهاي عملي زير هود مخصوص انجام مي شود.
8.تمامي لباس ها هنگام ورود تعويض و دوباره هنگام خروج، لباسهاي آزمايشگاهي در جاي مخصوص نگهداري مي شوند.
9.تمام مواد و تجهيزا ورودي به آزمايشگاه توسط اتوكلاو و اتاق بخار(Fumigation Chamber) ضد عفوني مي شوند.
10.استفاده از سوزن و سرنگ، محدود مي شود.
11.ريخت و پاش ها يا تماس با عامل عفوني به سوپروايزر گزارش مي شود.
12.حيوانات و گياهان(بلا استفاده) نبايد وارد آزمايشگاه شوند.
13.برنامه پزشكي مراقبتي در اين آزمايشگاهها اجرا مي شود.
14.تمامي سطوح، ديوارها، كف و سقف بايد به آب مقاوم و قابل ضد عفوني باشد.
15.هيچگونه درز يا شكافي در سطوح نبايد باشد.
16.ظرفشويي بايد نزديك در حاوي سينك و شير پدالي يا قابل كنترل با آرنج باشد.
17.درهاي ورودي بايد خودبخود بسته شده و قابل قفل شدن باشند.
18.جهت خروج مواد از آزمايشگاه از توكلاوهاي دو دره استفاده مي شود.
19.موادي كه قابل اتوكلاو نيستند در اتاقك بخار ضد عفوني مي شوند.
20.تمام مواد قبل از دور ريختن، ضد عفوني مي شوند.
21.تهويه مناسب بنحوي است كه هواي تازه وارد شود. در منافذ خروجي از فيلتر HEPA استفاده مي شود.
